[Postieri-Forumit]

Shkruan : Revista Mapo


Shkrimtari riosh maqedonas Alex Bukarski jep një gjykim të ashpër lidhur më krijimtarinë letrare në Ballkan, të cilën ai e quan shumë të nënshtruara nga shteti dhe historia. Në 2006 kur Alex Bukarski ishte student në fakultetin e letërsisë në Shkup, kishte tërhequr vëmendjen e kritikëve pas publikimit të disa historive të shkurtra dhe u vlerësua si « fillimet më të mira letrare të vitit ». një gjë shumë e rrallë, por libri i tij i titulluar «Ata njerëz që kurrë nuk ia dalin » u përkthye edhe në Bullgarinë fqinje, megjithë zënkat gjuhësore mes dy vendeve përsa i përket origjinës së gjuhës maqedonase.


Ju thoni shpesh se duhen hequr disa mite në letërsinë bashkëkohore maqedonase. E njëjta gjë vlen edhe për vendet e tjera të Ballkanit ?
Në Maqedoni nuk mund të flitet për letërsi moderne, d.m.th. për një letërsi të ndryshme nga ajo që shkruhet le të themi që prej dy shekujsh. Ndoshta është një trashëgim nga realizmi socialist dhe pasojat e sigurisë e ngurosur tek ne se letërsia është një zgjatje e shtetit. E konsiderojnë sikur letërsia duhet të sulmojë për problemet që shteti nuk arrin dot t?i zgjidhë. E quajnë si një ndihmëse për autoritetet dhe jo si një aktivitet autonom dhe i pavarur. Kështu letërsia jonë nuk ç?mitizon : ajo kufizohet me thënien e të vërtetave dhe të prekë historinë sipas direktivave të pushtetit që udhëheq atë vend. Dhe ne nuk kemi shumë autorë të kategorisë « shkrimtarë kombëtarë ». Kjo gjë nuk duhet kuptuar si autorë shumë të vlerësuar nga kombi, por si shkrimtarë që kanë si mision të ruajnë mitet e vjetra kombëtare dhe të krijojnë të rinj.


Ky është dhe defekti kryesor i letërsisë ballkanike ?
Në Maqedoni ashtu si në gjithë Ballkanin, ne nuk kemi letërsi zhanresh. Është e vështirë të gjesh një roman policor apo fantastiko-shkencor. Shkrimtarët tanë janë të gjithë profesorë letërsie dhe të gjithë duan të bëjnë letërsi me L të madhe. Edhe pse nga ana formale mund të arrijnë diçka, por mendimi i tyre mbetet shumë patriarkal dhe lokal.


A mund të rregullojnë shkrimtarët marrëdhëniet mes popujve ballkanikë ?
Ne ballkanasit, jemi si një grup të rinjsh që presin përpara një porte të një kutie të errët. Për momentin ne nuk na lejohet të hyjmë duke na thënë që të presim qetësisht jashtë. Dhe në çfarë bëjmë? Në vend që të shkojmë në një kopsht publik e të festojmë, e kalojmë kohën duke u zënë, dhe na thonë se çdo gjë do të shkojë mirë, kur të na lejojnë që të hyjmë në diskotekë.
Kështu e konsiderojnë Bashkimin Evropian në Maqedoni: na thonë se çdo gjë do të shkojë mirë kur të gjitha shtetet e Ballkanit do bëjnë pjesë në BE. Gabim. Nuk është ajo kutia e errët as BE që do të na bashkojë. Këtë duhet ta bëjmë ne vetë.


Falë letërsisë, për shembull ?
Do t?ju jap një shembull. Ndryshe nga shkrimtarët e tjerë maqedonas, kur vij në Bullgari mediat interesohen për veprën time, për mua. Ndoshta ngaqë jam më i ri, pasi e shkuara nuk më rëndon mbi shpatulla?.. ndërkohë bashkëkombasit e mi ngulmojnë të mbrojnë vizionin e tyre për historinë, për gjuhën maqedonase, etj. Në këtë kuptim, mendoj se nuk shërben asgjë që të shkruash në kuadër të një letërsie të vogël kombëtare. Arti ynë nuk duhet të pengohet nga kufijtë. Ndryshe kjo do të quhej folklor. Dhe folklori zakonisht ka tendenca fashiste, dhe një gjë e tillë më trondit thellësisht.
Përktheu Aida Harka