Navigim


 Forum Rules Vini re !
 
Reply to this topicStart new topic
> Surrealizmi Socialist
V
Postieri-Forumit
postuar 06/04/2010 - 00:44
Postimi #1


Tellall Qeveritar
Iconė e grupit




(IMG:http://www.peshkupauje.com/files/imagecache/image_inpost/foto/alisat/Enver%20Hoxha%20dhe%20Ramiz%20Alia%20Vjeshte%20nga%20Bashkim%20Ahmeti-1.JPG)
Enver Hoxha dhe Ramiz Alia: "Vjeshte" nga Bashkim Ahmeti



Shkėputur nga punimi i doktoraturės sė Gėzim Qendros: "Surrealizmi socialist"



Nga Pėrfundimet


Marksizmi si fe laike


...Duke mbajtur parasysh karakterin propagandistik tė artit tė realizimit socialist nė shėrbim tė pushtetit totalitar nė Shqipėri, u pėrpoqėm tė hetojmė arsyet e pėrmbajtjes surrealiste tė realizmit socialist nė ideologjinė mbizotėruese pėrgjatė njė gjysmė shekulli nė Shqipėri, marksizėm-leninizmin. Metoda jonė ėshtė mbėshtetur mbi zbulimin e analogjive midis marksizėm-leninizmit dhe fesė monoteiste.


U nisėm prej mundėsisė pėr tė ngritur njė diskurs tė pėrbashkėt midis marksizmit dhe fesė, duke u pėrqendruar mbi paralelet tė nxjerra nga eskatologjia [vizioni i fundit tė njė bote dhe hyrjes nė njė botė tjetėr] dhe mesianizmi i tyre, laik ose fetar.


Kėtu qėndron dhe risia e kėsaj teze nė raport me kritikėn e mėparshme tė realizmit socialist nė Shqipėri qė i sheh si tė trashėguara temat dhe subjektet fetare, tė marra nga ana e tyre prej librave tė shenjtė dhe meta-tregimet, tė cilat shihen si armiket ideologjike tė marksizėm-leninizmit.


...Historia e lidhjeve midis marksizėm-leninizmit dhe fesė na jep me mijėra shembuj tė luftės sė egėr midis tyre. Pamundėsia qė marksizmi tė mund tė klasifikohet nė regjistrin e njė feje shekullare pėrforcohet nga armiqėsia midis besimtarėve fetarė dhe komunistėve tė bindur.


Kjo na shpuri nė pyetje tė ngjashme nė fushėn e artit...
Njė sistem ideologjik totalitar sikurse marksizėm-leninizmi nuk shqetėsohet fort nga simetria mes asaj qė thotė dhe asaj qė paraqet realisht. Ky delir ideologjik zbulohet lehtė nė artin zyrtar tė realizmit socialist, ku dimensioni utopik sigurohet nga orientimi ideologjik, vullneti pėr pushtet i grupit shoqėror nė fuqi dhe kontrolli i rreptė i prodhimit artistik.


Realizmi Socialist ushqehet nga ambicia pėr ta bėrė tė kapshėm realisht motorin mė tė fuqishėm tė Historisė: ėndrrėn mesianike. Nuk ėshtė e vėshtirė tė zbulosh nėn sipėrfaqen e trashė tė realizmit tė artit zyrtar bėrthamėn irreale tė eskatologjisė sė komunizmit.


Nė kėtė situatė pėrmbajtja estetike e doktrinės dhe emėrtimi i metodės si "realiste" janė nė fund tė fundit dytėsore: thelbi i realizmit socialist nuk gjendet nė recetat e tij formale por nė statusin e ortodoksisė qė ka, tek e vendos artin nėn juridiksionin e shtetit-parti totalitar.


Treguam pėrgjatė kėtij punimi se si pushteti komunist ndoqi tė njėjtėn strategji legjitimimi, duke pėrdorur njėkohėsisht ėndrrėn mesianike dhe pretendimin shkencor tė marksizmit.


U pėrpoqėm tė problematizojmė, nga kėnde tė ndryshme vėshtrimi, marrėdhėnien midis Arsyes dhe Mitit tė Parajsės, njė qasje qė na ndihmon tė hulumtojmė kompleksitetin e kėsaj marrėdhėnieje.


Besojmė se dhamė arsye tė mjaftueshme nė tė mirė tė idesė qė marksizėm-leninizmi ėshtė njė fe laike. Kjo ide pėrbėn njė moment tė rėndėsishėm nė qasjen tonė analitike, pasi na ndihmon tė zbulojmė njė pjesė tė ideologjisė zyrtare tė regjimit komunist shqiptar, tė lidhur me meta-tregimet, tė cilat pasqyrohen drejtpėrdrejt nė artin e realizmit socialist, duke i dhėnė atij atė brerore irrealizmi qė ėshtė objekti kryesor i studimit tonė.


Armiqėsia tradicionale midis shtetit komunist dhe fesė nuk mund tė tė fshehė faktin qė ka gjithashtu tipare tė njė ngjashmėrie gati-simetrike, tė cilat shkaktojnė pėr mendimin tonė pėrmbajtjen surreale tė njė pjese tė trashėgimisė sė realizmit socialist shqiptar.


E treguam kėtė kushėrini midis marksizmit dhe fesė nė mėnyrė mė tė thelluar gjatė analizės sė veprave. Pėrmes veprave tė realizmit socialist mund tė zbulohet se marksizėm-leninizmi ėshtė gjithashtu njė fe, pasi ai ofron njė sistem qėllimesh finale, ku fshihen edhe arsyet qė drejtojnė sjelljet dhe marrėdhėniet midis subjekteve tė artit RS, qoftė kur bėhet fjalė pėr personazhe historike si Enver Hoxha ose Hamit Shijaku, qoftė pėr personazhe anonime qė mbajnė emėrtimet e pėrgjithshme klasė punėtore ose fshatarėsi kooperativiste.


Ai pėrbėn gjithashtu etalonet pėr preferencat absolute, pėr tė vlerėsuar ngjarjet dhe veprimet, njė udhėrrėfyes qė ngėrthen njė plan shpėtimi. Prandaj, pėr tė rimarrė kėtu fjalėt e Schumpeterit, socializmi marksist bėn pjesė nė grupin e feve qė premtojnė parajsėn mbi dhe.

Ēfarė mungonte nė veprat e Realizmit Socialist
Substanca irreale e artit tė realizmit socialist shihet gjithashtu nė faktin qė pėrgjatė njė gjysmė shekulli nė peizazhe ishte e ndaluar tė binte qoftė dhe njė pikė shiu. Nė parajsė nuk bie asnjėherė shi, po kėshtu edhe nė artin e realizmit socialist.


Ndėrkaq, pėr arsye thjesht ideologjike, rojtarėt e ekspozitave ishin mė tolerantė ndaj njė tjetėr vizitori tė qiejve: dėborės, e cila autorizohej tė mbulonte peizazhet e realizmit socialist.
Paraja gjithashtu ėshtė dėbuar nga parajsa komuniste.


Ky fakt na sjell parasysh mungesėn, gjatė thuajse njė gjysmė-shekulli tė tė hollave, tė tregut, tė jetės sė pėrditshme tė shqiptarėve nė artin e realizmit socialist. Vetėm pas vitit 1990 piktori mund tė paraqiste njė treg me qytetarė tė kthyer nė blerės tė mundshėm. Ose thjesht shėtitjen nė rrugėt e njė tregu, bisedėn me njė mik ose bėrjen e pazareve.


Nė parajsė Vdekja nuk lejohet. Edhe nė parajsėn e realizmit socialist asaj i ndalohej tė hynte. Megjithatė ajo e gjeti mėnyrėn pėr tė lėnė kartėvizitėn e vet nė parajsėn arkadiene tė realizmit socialist, si njėfarė Et in Albania Ego, nėn trajtat e njė tabloje tė realizuar nė fund tė viteve '80, vetėm njė vit para se tė binte regjimi, tablo e cila paraqet vajtimin e nėnės sė vdekur tė piktorit Besim Tula.


Banorėve tė parajsės komuniste, ku sundon kulti i punės, u ndalohet ta kalojnė kohėn duke luajtur; kėshtu i ndodhte edhe njeriut socialist, banor i botės irreale tė realizmit socialist.


Nuk ka qoftė dhe njė tablo tė vetme qė tė tregojė shqiptarėt thjesht duke u zbavitur me lojėra tė ndryshme. Edhe fėmijėt, nė mėnyrė qė tė hynin nė parajsėn socialiste, duhej tė hiqnin dorė nga larmia e lojėrave tė tyre, pėr t'u kėnaqur me njė numėr tė kufizuar syresh.


Censura kishte lojėrat e veta tė preferuara, tė tjerat gjykoheshin si jo-kompatibėl pėr tė hyrė nė botėn e parrizit tė realizmit socialist. Nė krye tė listės ishin pushka dhe kazma, veglat e punės.


Jeta e pėrditshme, si njė dimension human i pėrjetshėm, duket tė jetė imunizuar nga bacili i njė ideologjie ēfarėdo totalitare dhe ngjan se rreziku qė fshihet prapa kėtij dimensioni, nė dukje i padėmshėm e i rėndomtė, ėshtė kuptuar mė sė miri nga estetėt dhe ideologėt e regjimit.


Nga qėndrimi i dy drejtuesve tė Shqipėrisė komuniste Enver Hoxha dhe Ramiz Alia, mund tė konstatojmė qė nuk ka mbetur asnjė gjurmė nga triumfalizmi dhe konfidenca e tyre. Ecja e tyre nė kėrkim tė Tokės sė Premtuar, larg teatralitetit tė sjelljes sė tyre tė dikurshme, i ngjan shėtitjes sė dy burrave tė zakonshėm nė njė peizazh anonim.


Janė vetėm. Janė zhdukur turmat entuziaste, peizazhi qė dukej si njė vitrinė e arritjeve tė socializmit. Atmosfera bėhet edhe mė irreale kur konstaton se, ashtu si nė legjendat e shqiptare, sikurse ajo e Konstandinit dhe Doruntinės, i vdekuri dhe i gjalli ecin sė bashku...


...U pėrpoqėm tė parashtrojmė, pėrmes njė leximi krahasimor, njė paradigmė reflektimi qė shkon pėrtej ideve tė vjetra tė antagonizmit dhe mospėrputhjes ideologjike tė marksizmit me fenė, ide qė pėrjashton ēdo ngjashmėri midis tyre.


Duke ndjekur rrugėn e konkordancave dhe jo tė ndryshimeve, jemi pėrpjekur tė tregojmė se si realizmi socialist ėshtė mė shumė refleksion i Idesė sesa i realitetit tė Shqipėrisė, njė qasje estetike qė shkon nė tė mirė tė numenit dhe jo tė fenomenit.


U pėrpoqėm tė zbulojmė, me gjithė jo-kompatibilitetin e marksizmit me fenė pikat e konvergimit tė diskurseve, ku takohen mesianizmat e tyre pėrkatėse, tė cilat kanė prodhuar, pėr pasojė, vepra tė artit totalitar qė reflektojnė, me gjithė pretendimin realist dhe ateist qė kanė, njė pėrmbajtje me karakter surreal dhe fetar tė mbizotėruar nga mesianizmi utopik marksist. Ky ishte qėllimi ynė dhe prurja e vėrtetė e kėsaj teze.

Pėrktheu nga origjinali frėngjisht: Ardian Klosi
Go to the top of the page
 
+Quote Post

Reply to this topicStart new topic
1 anėtar(ė) nė kėtė temė (1 shfletues dhe 0 pėrdorues anonim(ė))
0 anėtar(ė) :
 

RSS Lo-Fi Version
Forumi dhe Ditaret Kendveshtrim 2006-2012
Sot ėshtė : 29th March 2024 - 14:58